ΕΡΕΤΡΙΑ: ΜΙΑ ΠΟΛΗ ΣΤΑΘΜΟΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Εχθές 24/8/2010 κατάφερα επιτέλους να επισκεφθώ την περιοδική έκθεση που φιλοξενείται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών με τον τίτλο "Ερέτρια , ματιές σε μία αρχαία πόλη". Επισημαίνω πως η έκθεση ολοκληρώνεται σήμερα 25/8/2010 και εν συνεχεία και συγκεκριμένα από τα τέλη του Σεπτεμβρίου έως και τις αρχές του 2011 , θα φιλοξενηθεί από το Antikenmuseum und Sammlung Ludvig της Βασιλείας. Η αξιέπαινη αυτή παρουσίαση αποτελεί μία κοινή προσπάθεια τόσο του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και της ΙΑ΄Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων όσο και της Ελβετικής Αρχαιολογικής Σχολής της Ελλάδας που δραστηριοποιείται αποκλειστικά στις ανασκαφές της Ερέτριας ήδη από το 1964. Ο κορμός της έκθεσης αποτελείται από τέσσερις θεματικές ενότητες.
Στην πρώτη ενότητα γίνεται μία εκτενής αναφορά μέσω αντίστοιχων ευρημάτων για την κατοίκηση της πόλης από τη Νεολιθική περίοδο και την μετέπειτα ίδρυσή της πιθανόν από τους κατοίκους του Λευκαντιού περί τον 8ο αιώνα π।Χ। Σπεδοί της νεολιθικής περιόδου αλλά και αντικείμενα κηροπλαστικής της Ερέτριας και του Λευκαντιού, εκθέτονται ως τεκμήρια των εν λόγω επιστημονικών τοποθετήσεων। Επίσης στην ίδια ενότητα συναντούμε ευρήματα και από άλλες περιοχές εντός και εκτός Ελλαδικού χώρου όπως των Πιθηκουσσών στην κάτω Ιταλία και της Δίκαιας και Μένδης στη Β।Ελλάδα, οι οποίες αποτέλεσαν σημαντικές αποικίες της Ερέτριας ιδρυόμενες κατά τη Γεωμετρική και Αρχαϊκή περίοδο. Η επιρροή από την Ανατολή δια των εμπορικών επαφών της Ερέτριας με τους λαούς της Μεσογείου αποτυπώνεται στην Τέχνη με παραστάσεις μυθικών μορφών σε αγγεία, σε σφραγίδες εμπορικές , θρησκευτικές και ταλισμανικές καθώς και στην κοσμηματοποιϊα. Ο γνωστός Κένταυρος της Γεωμετρικής περιόδου αποτελεί το πιο γνωστό και χαρακτηριστικό έκθεμα το οποίο μάλιστα αποτελεί αντίγραφο του πρωτοτύπου. Το πρωτότυπο βρέθηκε μοιρασμένο σε δύο ίσα κομμάτια σε δύο διαφορετικούς θρησκευτικούς χώρους της πόλης, προφανώς κατόπιν πραγματοποίησης κάποιας ιδιαίτερης θρησκευτικής τελετουργίας.

Στη δεύτερη ενότητα γνωρίζουμε την Ερέτρια μέσα από τη ζωή των κατοίκων της. Η οικία με τα ψηφιδωτά έκτασης 625 τ.μ αποτελούμενη από τον ανδρώνα, τον γυναικωνίτη , την εσωτερική αυλή και τους ερμητικά κλειστούς εξωτερικούς τοίχους αποτέλεσε το πρότυπο για το μετέπειτα Ιπποδάμειο πολεοδομικό σύστημα που κυριάρχησε κατά την Ελληνιστική κυρίως περίοδο. Από τους καταλόγους των ενεργών πολιτών ( σύνολο καταγεγραμμένων : 2.400 ) μαθαίνουμε για την εφηβεία και την ενηλικίωση των ανδρών. Η ανδρική εφηβεία από τα 18 έως τα 20 έτη αποτελούσε το βασικό στάδιο προετοιμασίας και ολοκλήρωσης του μελλοντικού πολίτη-οπλίτη της Ερέτριας ο οποίος θα συμμετείχε άμεσα και ενεργά στα μελλοντικά πολιτειακά , θρησκευτικά και στρατιωτικά ζητήματα της πόλης του αναλαμβάνοντας ταυτόχρονα την ευθύνη για την υπεράσπιση και τη διαιώνιση του τόπου του. Οι πυξίδες και οι λουτροφόροι υδρίες μαρτυρούν την ερμητικά κλειστή ζωή της γυναίκας από το δημόσιο βίο. Προορισμός της γυναίκας όπως άλλωστε ίσχυε για τα πατριαρχικά δεδομένα εκείνων των καιρών ήταν η απόκτηση νόμιμων τέκνων – μελλοντικών πολιτών-οπλιτών μέσω του γάμου από την ηλικία των 14 ετών και έπειτα. Η μόρφωση του κοριτσιού περιοριζόταν μόνο στη γραφή , την ανάγνωση , την υφαντική και την εξοικείωση με τις οικιακές εργασίες . Αντιθέτως με τα νεαρά αγόρια που μετά την ηλικία των 7 ετών περνούσαν στα χέρια του παιδονόμου για τη διαπαιδαγώγησή τους, τα κορίτσια λάμβαναν τα λιγοστά αυτά μορφωτικά εφόδια από την ίδια τους την μητέρα εντός της οικίας τους. Σημαντικό έκθεμα αποτελεί το ερυθρόμορφο επίνητρο με την αρπαγή της Θέτιδος από τον Πηλέα και την προτομή της Αφροδίτης του 425 π.Χ που αποδίδεται συμβολικά στο λεγόμενο «ζωγράφο της Ερέτριας». Η δεύτερη ενότητα με τη ζωή των κατοίκων της Ερέτριας ολοκληρώνεται με τις δραστηριότητες των παιδιών , αγοριών και κοριτσιών , όπως καταγράφονται από παραστάσεις παιδικών παιχνιδιών και τελετών μύησης σε χοές καθώς και από την εύρεση πλαγγόνων και αστραγάλων. Τέλος σωρεία αργυρών και χάλκινων νομισμάτων , μέτρων και σταθμών , εμπορικών πινακίδων, τεχνιτών μελισσοκομικών κυψελών ακόμα και πεσσών, φανερώνουν την καθημερινή οικονομική , εμπορική και κοινωνική δραστηριότητα των κατοίκων , ιδιαίτερα δε αυτή των ανδρών που εξελισσόταν τόσο στην αγορά όσο και στην παλαίστρα, στα λουτρά και στα συμπόσια. Σημαντικό έκθεμα είναι το «Τάλαντον» βάρους 26,191 Kg που μαζί με αυτό της Αρχαίας Ολυμπίας αποτελούν τα μοναδικά ευρήματα στο είδος τους.

Στην τρίτη ενότητα γνωρίζουμε τον κόσμο των Θεών της Ερέτριας. Ο πολιούχος Δαφνηφόρος Απόλλωνας και η Άρτεμις αποτελούσαν τις κατεξοχήν θεότητες στο τοπικό πάνθεον. Σπουδαίο επίσης ρόλο κατείχαν η Αθηνά, η Δήμητρα με την Κόρη, η Αφροδίτη ενώ με την πάροδο των χρόνων και την παρακμή των Ολύμπιων θεοτήτων κατά την Ελληνιστική περίοδο, εισάγονται και λατρεύονται νέες θεότητες όπως η Ίσις , η Σέραπις, ο Όρος κ.α. Μάλιστα κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο κτίζεται το Σεβαστείο, με σκοπό την απόδοση λατρειών και τιμών στο Ρωμαίο αυτοκράτορα. Αναθήματα διαφόρων τύπων , ειδώλια, σύγχρονες μακέτες, θρησκευτικά και τελετουργικά εγχειρίδια και μικροαντικείμενα αλλά και η επιτυχημένη ψηφιακή προβολή σχετικά με την αναπαράσταση του αετώματος του ναού που αφορούσε την αρπαγή της Αντιόπης από το Θησέα υπό την επιβλητική παρουσία της Αθηνάς, αποτελούν τον πιο επιτυχή τρόπο ανάδειξης της θρησκευτικής ζωής των κατοίκων της Ερέτριας. Σημαντικό έκθεμα αποτελεί το αγαλματίδιο που παριστάνει τον τρυφερό εναγκαλισμό της Αφροδίτης με τον υιό της Έρωτα ο οποίος μόλις έχει προσγειωθεί και έχει κλείσει τα φτερά του.

Στην τέταρτη και τελευταία ενότητα ξεναγούμαστε στον κόσμο της σιωπής των κατοίκων της Ερέτριας. Οι νεκροί Ερετριείς είτε καίγονταν είτε θάβονταν. Κατά την αρχαϊκή κυρίως περίοδο οι πλούσιοι και επιφανείς νεκροί καίγονταν και τα οστά μαζί με την τέφρα τους φυλάσσονταν σε μεγάλους χάλκινους λέβητες στους οποίους οι συγγενείς εναπόθεταν και πολύτιμα είδη. Αντιθέτως οι φτωχοί νεκροί θάβονταν σε απλούς τάφους με λιγοστά και απέριττα κτερίσματα. Αργότερα κατά την Κλασική, Ελληνιστική και Ρωμαϊκή περίοδο διατηρήθηκαν και οι δύο τρόποι ταφής μόνο που προστέθηκαν και οι σαρκοφάγοι, ξύλινες και μαρμάρινες. Για τα μικρά παιδιά ακολουθούταν ο γνωστός εγχυτρισμός. Δυστυχώς η σύληση πολλών ταφών από αρχαιοκάπηλους κατά τον 19ο και 20ο αιώνα αφαίρεσαν την ευκαιρία από τους μετέπειτα ερευνητές να μάθουν περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με τις νεκρικές εθιμοτυπίες που ακολουθούνταν. Ανάμεσα στα εκθέματα επίσης συναντούμε επιτύμβιες στήλες, ειδώλια χθόνιων θεοτήτων ( όφις, δικέφαλος σκύλος κ.α ) , γυάλινα και χάλκινα κτερίσματα, πήλινα θυμιατά και νεκρικές ληκύθους με ανάλογες παραστάσεις που εμπνέονται από την μνημειώδη ζωγραφική. Σημαντικό έκθεμα αποτελεί ο γαμικός μελανόμορφος λέβητας του 6ου αιώνα π.Χ που χρησιμοποιήθηκε για εγχυτρισμό.

Ολοκληρώνοντας αυτή την μικρή παρουσίαση θα ήθελα να ενημερώσω τους αγαπητούς φίλους και αναγνώστες πως κυκλοφορεί ο ανάλογος κατάλογος της έκθεσης στην τιμή των € 50,00, ο οποίος αποτελεί συλλογικό έργο των εμπλεκομένων φορέων με ένα εξαιρετικά αναλυτικό και εμπεριστατωμένο φωτογραφικό και επιστημονικό υλικό.

Πηγές πληροφοριών και φωτό: α) Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών β) Κατάλογος Έκθεσης " Ερέτρια , ματιές σε μία αρχαία πόλη"

Το ετήσιο ραντεβού με την Ακρόπολη της Αυγουστιάτικης Πανσελήνου

Το χθεσινό ραντεβού με την Αυγουστιάτικη Πανσέληνο δόθηκε με τους δικούς μου ανθρώπους στο Νέο Μουσείο Ακροπόλεως υπό τους ήχους των μουσικών συνόλων του Δήμου Αθηναίων και του Εργαστηρίου Ελληνικής Μουσικής συνοδευομένων από την αισθαντική φωνή της Νένας Βενετσάνου

Η εμπειρία ήταν πραγματικά μοναδική. Από τον εξώστη του α΄ορόφου του Μουσείου ο επισκέπτης απολάμβανε τη θέα του Ιερού Βράχου της Ακροπόλεως με τα δεκάδες φλας να αστράφτουν μανιωδώς, προσπαθώντας δυστυχώς μάταια λόγω λανθασμένης φωτογραφικής τεχνικής , να συλλάβουν την εκθαμβωτική λάμψη του Παρθενώνα που αναπαυόταν στην αγκαλιά της ολόγιωμης φεγγαράδας. Δεξιά στο βάθος ο Λυκαβηττός κατάφωτος και στολισμένος συναγωνιζόταν σε χάρη και ομορφιά των εξίσου μαγευτικό Λόφο του Φιλοπάππου που κοσμούσε την αριστερή πλευρά θέασης. Η ζωφόρος , οι Κούροι και οι Κόρες δέχονταν τους επισκέπτες τους ακτινοβολώντας με έναν τρόπο πραγματικά μοναδικό. Αμέτρητο πλήθος κόσμου συνέρρεε επί ώρες κατά μήκος της Διονυσίου Αεροπαγίτου δημιουργώντας ένα ζωντανό και πολύχρωμο παζλ. Αρνητικά σημεία της χθεσινής βραδιάς ήταν τα πεταμένα αποκόμματα των δωρεάν εισιτηρίων στον εξώστη του Μουσείου καθώς και τα πλαστικά μπουκάλια νερού και κυπέλλων που είχαν αφεθεί δίπλα από τις εισόδους του Μετρό Ακρόπολης.

«Είδαν» το ανάκτορο του Οδυσσέα - Βρέθηκε η Πύλη της αρχαίας Ροδιαπόλεως

«Είδαν» το ανάκτορο του Οδυσσέα
Του Παύλου Ηλ. Αγιαννίδη από την εφημερίδα "ΤΑ ΝΕΑ" २५/८/2010

Τι κι αν οι επιστήµονες δεν είναι σίγουροι για την οµηρική Ιθάκη. Δύο καθηγητές Αρχαιολογίας υποστηρίζουν ότι αποκάλυψαν το µέγαρο του πολυµήχανου µυθικού βασιλιά στη σηµερινή Ιθάκη. Ο µύθος και ο εντοπισµός (µε επιστηµονικά µέσα) της οµηρικής Ιθάκης, και κατ’ επέκταση του ανακτόρου όπου η Πηνελόπη περίµενε τον Οδυσσέα, έχει το ανάλογό της στην Ατλαντίδα। Κάθε τόσο µια θεωρία ή ένα αρχαιολογικό και γεωλογικό εύρηµα έρχονται να δώσουν µια νέα διάσταση και έναν νέο τόπο στον µύθο.
Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται και ο ισχυρισµός δύο ελλήνων αρχαιολόγων ότι εντόπισαν στον Αγιο Αθανάσιο της Ιθάκης, στην περιοχή Εξωγής την οποία ανασκάπτουν δεκαέξι χρόνια τώρα, το ανάκτορο του Οδυσσέα. Για την ακρίβεια, έφεραν στο φως µεγάλο ανάκτορο µεγέθους αναλόγου µε εκείνα που έχουν αποκαλυφθεί στις Μυκήνες, την Πύλο και την Τίρυνθα µε µυκηναϊκά ευρήµατα το οποίο χρονολογούν στον 13ο π.Χ. αιώνα, εποχή στην οποία συγκλίνουν οι περισσότερες χρονολογήσεις για τα οµηρικά έπη (και την Οδύσσεια).
«Σύµφωνα µε τα έως σήµερα στοιχεία, κινητά και ακίνητα, που είναι ιδιαίτερα σοβαρά, και µε κάθε επιστηµονική επιφύλαξη, πιστεύουµε ότι βρισκόµαστε µπροστά στο ανάκτορο του Οδυσσέα και της Πηνελόπης, το µόνο από τα ανάκτορα των οµηρικών επών που δεν έχει ανακαλυφθεί», δηλώνει ο καθηγητής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήµιο Ιωαννίνων Θανάσης Παπαδόπουλος, µαζί µε τη σύζυγό του, Λίτσα Κοντορλή, αναπληρώτρια καθηγήτρια στο ίδιο Πανεπιστήµιο.
Η ανακοίνωσή τους αντιπαρέρχεται θεωρίες και επιστηµονικά στοιχεία που ανακυκλώνονται, χρόνια τώρα, στη διεθνή επιστηµονική κοινότητα καθώς η ανεύρεση του εν λόγω ανακτόρου θεωρείται ως µία από τις µεγαλύτερες αρχαιολογικές ανακαλύψεις που άλλα δεν τοποθετούν χρονικά τα οµηρικά έπη στον 13ο π.Χ. αιώνα, άλλα αµφισβητούν ακόµη και την ιστορική διάστασή τους (αναγάγοντάς τα µόνο στη σφαίρα του µύθου και των επών του ποιητή Οµήρου), άλλα τοποθετούν την οµηρική Ιθάκη στη σηµερινή Κεφαλονιά, άλλα στην Κέρκυρα.
Η ελληνική αρχαιολογική κοινότητα έχει σταθεί πολλές φορές κριτικά έως και επικριτικά απέναντι σε ανάλογες ανακαλύψεις αντίστοιχης εµβέλειας και διεθνούς επιστηµονικού ενδιαφέροντος.
Οι δύο αρχαιολόγοι πάντως έφεραν στο φως υπολείµµατα ενός κτίσµατος που πιστεύουν πως είχε τρία επίπεδα µε κλιµακοστάσιο λαξευµένο στον βράχο και µια κρήνη που χρονολογούν στον 13ο αιώνα π.Χ., περίοδο κατά την οποία έχει εκτιµηθεί από κάποιους πως είχε ζήσει ο Οδυσσέας. Αντίστοιχες κρήνες έχουν αποκαλυφθεί στην Ακρόπολη των Μυκηνών και την Τίρυνθα.
Μέσα στο µεγάλο κτίσµα βρήκαν υπολείµµατα µυκηναϊκής κεραµικής εξ ου και θεωρούν το ανάκτορο µυκηναϊκό. «Πιστεύουµε ότι µε τα ευρήµατα που έχουµε τεκµηριώνουµε µε επιστηµονικό τρόπο την παράδοση, που αναφέρεται από τον Οµηρο και οι περιγραφές που γίνονται ταιριάζουν, παρά τις καταστροφές που έχουν υποστεί, γιατί πρώτον, η περιοχή κατοικήθηκε και χάθηκαν πολύτιµα στοιχεία και δευτερευόντως επειδή ο χώρος ήταν άφρακτος µε αποτέλεσµα περίεργοι περιπατητές να εισβάλλουν σε αυτόν καθηµερινά».
Ο καθηγητής Θανάσης Παπαδόπουλος (ο οποίος ήταν αδύνατον να εντοπιστεί τηλεφωνικά από «ΤΑ ΝΕΑ» µέχρι αργά χθες τη νύχτα) υποστηρίζει πως πρώτον κινδυνεύει από λαθρανασκαφείς ο απερίφρακτος χώρος 25 στρεµµάτων που έχει ανασκάψει µε τη σύζυγό του στον Αγιο Αθανάσιο, ενώ δεν έχει ακόµη τη δέσµευση από το υπουργείο Πολιτισµού και Τουρισµού για τη συνέχιση της ανασκαφής ώστε να τεκµηριωθούν τα ευρήµατα.
Η ανακοίνωση του ευρήµατος συµπίπτει µε µια περίοδο που τα κονδύλια για την αρχαιολογική ανασκαφή στην Ιθάκη έχουν µπλοκαριστεί κυρίως λόγω των γραφειοκρατικών αλλαγών που έχει επιφέρει ο «Καλλικράτης» στην ελληνική περιφέρεια, αν και πρόσφατα το Νοµαρχιακό Συµβούλιο Ιθάκης ενέκρινε κονδύλι 115.000 ευρώ για τη συνέχιση της πανεπιστηµιακής ανασκαφής.
Οι καθηγητές του Πανεπιστηµίου Ιωαννίνων Θανάσης Παπαδόπουλος και Λίτσα Κοντορλή έφεραν στο φως υπολείµµατα ενός κτίσµατος που πιστεύουν πως είχε τρία επίπεδα µε κλιµακοστάσιο λαξευµένο στον βράχο και µια κρήνη του 13ο αι π.Χ.

Δεσµώτης στον βράχο της Σάµης;

Η προϊστορική Ιθάκη του Οµήρου και του πολυµήχανου Οδυσσέα ήταν τµήµα της σηµερινής Κεφαλονιάς και για την ακρίβεια η χερσόνησος της Παλικής και ένας δίαυλος χώριζε στην αρχαιότητα τα δύο τµήµατα που ενώθηκαν ύστερα από µια µεγάλη γεωλογική αλλαγή, υποστήριξαν πρόσφατα καθηγητές των Πανεπιστηµίων του Κέµπριτζ, του Εδιµβούργου και του Πανεπιστηµίου Αθηνών, ύστερα από γεωλογική έρευνα _θεωρία που προκάλεσε την αντίδραση της κοινωνίας της Ιθάκης. Στο βιβλίο του «Οdysseus Unbound: Τhe Search for Ηomer’s Ιthaca» (ή «Οδυσσέας λυόµενος» όπως µεταφράστηκε στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Πολύτροπον) ο βρετανός συγγραφέας ανάλογων βιβλίων για µύθους της αρχαιότητας Ρόµπερτ Μπίτλστοουν κατέληγε πως «ο Οδυσσέας και η πατρίδα του ήταν δεσµώτες στον βράχο της Σάµης της Κεφαλονιάς εξαιτίας των κατολισθήσεων που προκλήθηκαν από σεισµούς».

Αποκάλυψαν την πύλη της αρχαίας Ροδιαπόλεως στην Τουρκία

Η πύλη εισόδου της αρχαίας ελληνικής πόλης Ροδιάπολις αποκαλύφθηκε έπειτα από έναν µήνα ανασκαφικών εργασιών στα όρια της Λυκίας και της Παµφυλίας στην Τουρκία, τις οποίες διεξάγει το Πανεπιστήµιο της Μεσογείου µε επικεφαλής τον καθηγητή της Σχολής Αρχαιολογίας δρ Ιασά Κιζγκούτ (Υrd. Doc. Dr. Ιsa Κizgut).
Η θέση της Ροδιαπόλεως ταυτίστηκε το 1842 από τους αρχαιολόγους Σπρατ και Φορµπς. Η πόλη είχε καταστραφεί κατά τον 2ο αιώνα µ.Χ. (140/141) από µεγάλο σεισµό, όπως είχε συµπεράνει και ο δρ Ιασά Κιζγκούτ। «Η πύλη εισόδου χρησιµοποιήθηκε και πάλι τη βυζαντινή περίοδο. Κατά τον 10ο και 11ο αιώνα, χτίστηκαν νέα πύλη και νέα τείχη για να προστατέψουν την πόλη, που είχε ξαναχτιστεί µέσα στην αρχαία πόλη, από τις επιδροµές των Αράβων», είπε ο καθηγητής: «Η πύλη αυτή ήταν η κεντρική και από εδώ διακλαδίζονται οι δρόµοι που οδηγούσαν στο εσωτερικό της πόλης. Υπάρχουν δρόµοι που οδηγούν στο θέατρο, την αγορά, τα λουτρά και το θεραπευτήριο της πόλης», πρόσθεσε σε ανακοίνωσή του για τα πρόσφατα ευρήµατα που προστίθενται σε εκείνα προηγούµενων ανασκαφών από γερµανικές αρχαιολογικές αποστολές ένα από αυτά είναι και ο τάφος του ευεργέτη της πόλης Οπραµόα. Η Ροδιάπολις ήταν µέλος του Κοινού των Λυκίων και µαζί µε τις πόλεις Φάσηλις και Γάγαι ήταν ροδιακή αποικία. Σύµφωνα µε τον Θεόποµπο, το όνοµά της προήλθε από τη Ρόδη, θυγατέρα του µάντη Μόψου. Υπήρχαν ναοί όπου λατρεύονταν οι Αρτεµις, Απόλλων, Αθηνά, Ασκληπιός, Νέµεσις, Ελευθερία, Ισις. Δύο άλλοι ναοί, ο ένας αφιερωµένος στην Τύχη και ο άλλος στη Νέµεσι, ανεγέρθησαν µε δωρεά του Οπραµόα.
Ακόµη, τα αποτελέσµατα γενετικής έρευνας που έκανε ο καθηγητής Κιζγκούτ στα οστά των τάφων της αρχαίας πόλης έδειξαν πως «αυτοί που κατοικούσαν στην αρχαιότητα στην περιοχή αυτή είναι οι ίδιοι που κατοικούν και σήµερα».